Hierna volgt een tekst van de hand van Arjan Eleveld en Rudi Nieuwenhoven gericht op vergroting van openheid intern-en extern D66, een nieuwe interne cultuur, decentralisatie van de organisatie. Tevens treft u de motie aan die op basis van deze tekst is ingediend voor het congres van 6 april a.s. Wij roepen u op om deze motie te ondersteunen via Mijn D66. Tevens roepen wij u op de tekst en de motie door te zetten naar uw appgroepen en bekenden, van wie u verwacht dat zij ondersteund willen zijn.
Inleiding
Sinds jaar en dag is D66 de partij voor vrijdenkers. Liberalisme, verantwoordelijkheidsgevoel, tolerantie, een internationale oriëntatie en sociale betrokkenheid zijn waarden die ons altijd hebben aangesproken. ‘Laat iedereen vrij maar laat niemand vallen’ is een goed gekozen motto dat ons denkgoed uitstekend weergeeft. Het lijkt ook een groot deel van het electoraat aan te spreken, getuige de uitkomst van de Tweede kamer verkiezingen van 2021.
De verkiezingsuitslag van 22 november 2023 werd echter een zware klap, voor ons land en voor onze partij. De coalitie heeft dramatisch verloren, maar D66 was de grootste verliezer van allemaal.
Ondanks een goede campagne, onder aanvoering van een uitstekende Rob Jetten, was er veel teleurstelling bij ons electoraat. De belofte van ‘nieuw leiderschap’ was niet waargemaakt.
Opvallend is ook dat diverse commentatoren, evenals veel mensen in de samenleving, uitgesproken negatief zijn over D66. Termen als elitair en betweterig worden daarbij gebruikt. Het zijn verwijten die haaks staan op onze waarden, maar die heel hardnekkig blijken te zijn.
Ook binnen onze partij is er al langere tijd een gevoel van onbehagen. Terwijl wij een inclusieve maatschappij nastreven, is ons ledenbestand weinig divers. Onze leden zijn gemiddeld theoretisch opgeleid en vervullen relatief goede maatschappelijke posities. Praktisch opgeleide kiezers en mensen met een laag inkomen lijken zich niet thuis te voelen binnen D66. Verder geven nieuwkomers, mensen die recent lid zijn geworden, aan moeilijk echt aansluiting te vinden. Ongemerkt en ongewild hadden we onze eigen “bubbel gecreëerd.
Deze constateringen hebben ertoe geleid dat binnen de partij een beweging is ontstaan onder de noemer ‘de open partij’.(www.deopenpartij.nl) In november 2020 steunde het congres met overgrote meerderheid de motie ‘open partij’ waarin werd opgeroepen om te streven naar grotere openheid en acceptatie, onder andere door contacten met het maatschappelijk middenveld te stimuleren en niet-leden te betrekken bij initiatieven. Onder het motto ‘D66, waar iedereen mee kan doen’ werd in 2021 het nieuwe strategisch plan (2022-2026) geschreven waarbij de input van enkele honderden leden werd betrokken.
Dit strategisch plan werd door het Landelijk Bestuur geaccepteerd en omarmd. Toch moeten we constateren dat, onder druk van ontwikkelingen en andere prioriteiten, veel van de voorgestelde acties en initiatieven niet zijn opgepakt. De indruk is ontstaan dat het plan en de signalen onvoldoende serieus zijn genomen en dat teveel aandacht is gegeven aan urgente, veelal interne aangelegenheden.
Overwegingen
We denken dat een cultuurverandering naar meer openheid en diversiteit beslist noodzakelijk is en dat we meer open moeten staan voor en rekening moeten houden met alternatieve geluiden.
Een kritieke voorwaarde hiervoor is het versterken van de contacten met het maatschappelijk middenveld, een al lang bestaande wens. Om dit te realiseren, zal er meer initiatief vanuit de afdelingen richting het maatschappelijk middenveld moeten worden ontplooid. De beoogde contacten betreffen daarbij niet alleen directeuren van zorg- en onderwijsinstellingen, maar ook mensen die betekenisvolle maatschappelijke functies vervullen, zoals politiemensen, verpleegkundigen, leraren,etc.
Vervolgens zal het nodig zijn dat signalen over de problematiek in de maatschappelijke realiteit en kritiek op voorgenomen en geldend centraal beleid, op een gestructureerde wijze naar het centrale niveau van de vereniging worden geleid. Een werkelijk democratische partij vraagt om permanente voeding van onderen. Zie Donald Loose (‘Democratie op wankele bodem’, 2021).
In feite pleiten wij ervoor de huidige ‘organisatiepiramide’ gedeeltelijk op z’n kop te zetten. De interactie tussen onze politieke top, de vereniging en de samenleving zal hierdoor versterkt worden. Ons inziens is er nu sprake van een te sterke focus op het landelijke politieke spel. De inzet van de leden bij de formulering van beleid en de uitvoering daarvan kan veel groter zijn. Wij zijn ervan overtuigd dat er binnen het ledenbestand veel leden zijn met relevante kennis en ervaring die bijdragen willen leveren voor centraal en decentraal niveau. Dit alles kan bijdragen aan een cultuur waarin we elkaar kunnen aanspreken op successen en falen zonder dat dit leidt tot frustraties of gevoelens van diskwalificatie of veroordeling. Hierbij hoort ook dat het Landelijk Bestuur de politieke top kritische tegenspraak kan leveren, en vice versa.
Voorstellen
We roepen op om een projectleider aan te stellen die als opdracht krijgt om invulling te geven aan de genoemde overwegingen en de eerder voorgestelde acties van het strategisch plan uit te voeren. Hiervoor zullen de benodigde middelen beschikbaar gesteld moeten worden. Ook zal de projectleider leden en medewerkers van het landelijk bureau moeten kunnen inzetten om tot concrete resultaten te komen.
Het contact tussen centraal en decentraal zal organisatorisch versterkt moeten worden. Daarin past het om een flink aantal decentrale bestuurders toe te voegen aan het Landelijk Bestuur. Deze suggestie en het versterken van de adviesfunctie van het Landelijk Bestuur vraagt om een goede uitwerking van de bijbehorende profielen.
Ook is het nuttig om goede resultaatafspraken te maken. Het is wenselijk om met enige regelmaat vast te stellen hoe het gaat met het bereiken van vastgestelde resultaten en die te beoordelen en te bespreken. Dat bevordert openheid en duidelijkheid. Het proces van beoordelen vraagt om professionele begeleiding. Het zou te overwegen zijn om een ervaren HR-specialist o.a. hiervoor in te zetten bij de politieke- en verenigingskant van D66.
Tenslotte, om openheid en zelfkritisch vermogen te stimuleren, stellen wij voor om een klankbordgroep in te stellen, die gaat functioneren als een onafhankelijke Raad van Advies. Deze Raad volgt het optreden van D66 op landelijk niveau en vormt zich daarover een oordeel. De Raad zou een structureel karakter moeten hebben en van ‘zwaar kaliber’ moeten zijn. Deze Raad zou gevraagd en ongevraagd advies moeten kunnen geven aan zowel het LB als de politieke top.
De samenstelling van zo’n Raad is natuurlijk essentieel. Het zou juist niet om overtuigde D66 kiezers moeten gaan, maar om onafhankelijke denkers met goede maatschappelijke connecties.
Concluderend
Onze oproep is gericht op een meer open en meer decentrale vereniging die met feiten en visie een grote rol speelt als constructief kritisch tegenwicht voor de politieke top. De oorspronkelijke waarden van D66 van toegankelijkheid, transparantie en vrijdenken staan hierbij centraal. Wij denken dat deze omslag noodzakelijk is om D66 in staat te stellen de democratie effectiever te kunnen verdedigen in een verhardend land waar redelijkheid en menselijkheid steeds meer in de verdrukking komen.
Rudi Nieuwenhoven februari 2024
Arjan Eleveld
| Deze tekst is de basis voor de motie ‘Een nieuwe kans voor een open partij’, ingediend op het congres van 6 april 2024 te Nieuwegein |